سونوگرافی و کرایوتراپی
سونوگرافی ابزاری مفید در تصویربرداری از رحم ، تخمدان ها و فضای لگن در زنان به حساب می آید. لوله های رحمی که وظیفه انتقال تخمک ها را از تخمدان ها به رحم برعهده دارند ، به جهت آنکه بسیار باریک هستند ، در حالت عادی و طبیعی در سونوگرافی دیده نمی شوند .
سونوگرافی در مامایی
کاربردهای متعدد سونوگرافی در مامایی سبب تحول زیادی در مراقبت های بهداشتی از مادر و جنین و نیز مراقبت های دوران بارداری شده است . در ذیل به چند نمونه مهم از این موارد اشاره می شود:
تعیین محل IUD
از جمله مهم ترین این موارد می توان به پیگیری محلIUD ( ابزاری که برای جلوگیری از حاملگی در رحم زنان قرار داده می شود ) اشاره نمود . فردی که IUD برای وی گذاشته شده است ، همواره باید به دو نکته توجه داشته باشد :
یکی اینکه IUD در اکثر افراد سبب افزایش خونریزی مخصوصاً در زمان عادت ماهیانه می شود و در نتیجه فرد را مستعد ابتلا به کم خونی فقر آهن می نماید . لذا افرادی که از IUD استفاده می کنند ، باید به صورت دوره ای توسط کارشناس مامایی یا پزشک متخصص زنان مورد بررسی قرار گرفته و در صورت لزوم قرص آهن استفاده نمایند .
دوم اینکه ، IUD گاهی به جهت حرکات و انقباضات رحم از جای اصلی خود خارج شده و حتی گاهی اوقات از رحم بیرون رفته و وارد حفره شکم می شود . بنابراین فردی که از IUD استفاده می کند باید همواره با بررسی نخ IUD و مشاوره منظم با کارشناس مامایی از وضعیت IUD خود مطلع شود. در مواردی که IUD جابجا شده و محل دقیق آن مشخص نیست، سونوگرافی اولین قدم در شناسایی محل IUD به حساب می آید.
سونوگرافی در تعیین سن حاملگی
سونوگرافی در ماه های مختلف حاملگی قابل انجام است ، اما طبق مطالعات انجام شده بهترین زمان تعیین سن حاملگی و میزان تکامل جنین هفته های ۱۸ تا ۲۰ بارداری است ( منظور هفته های ۱۸ تا ۲۰ پس از آخرین قاعدگی زن است )، اما برای تشخیص برخی اختلالات مانند عدم شکل گیری مغز جنین، تشخیص دوقلویی یا چندقلویی، وجود یا عدم وجود جنین (رحم فاقد جنین) انجام سونوگرافی در کمتر از ۱۲ هفتگی حاملگی نیز توصیه می شود.
برای کاهش خطا در تعیین سن بارداری ، سعی کنید همیشه زمان شروع آخرین قاعدگی خود را در تقویم یادداشت نمایید ، چون کارشناس مامایی و پزشک متخصص زنان و همچنین متخصص رادیولوژی برای تفسیر بسیاری از یافته های بالینی و تنظیم برنامه تشخیصی و درمانی شما به این زمان نیاز دارند.
بررسی سقط جنین به کمک سونوگرافی
سونوگرافی همچنین در بررسی سقط جنین و تعیین بیمارانی که در خطر سقط قرار دارند و نیز حاملگی های خارج رحم و مرگ جنیندر داخل رحم به کار می رود.
خانم های باردار، خصوصا خانم هایی که سابقه سقط جنین داشته اند، باید در صورت خونریزی از دستگاه تناسلی زنانه در هر زمان از حاملگی، کاهش حرکات جنین و یا از بین رفتن حرکات جنین، بلافاصله و به صورت اورژانسی به یک مرکز تخصصی زنان و زایمان مراجعه نمایند.
بررسی ناهنجاری های جنین
بسیاری از ناهنجاری هایی را که منجر به اختلال شکل بدن جنین می شوند ، می توان در جنینی که در رحم به سر می برد، از طریق سونوگرافی تشخیص داد . از جمله این نقایص می توان به بزرگی سر جنین، عدم تشکیل مغز در جنین، شکاف های ستون فقرات و بیرون زدگی نخاع، ناهنجاری های گوارشی و اختلالات کلیوی در جنین اشاره نمود.
فریز یا کرایوتراپی زخم دهانه رحم
کرایوتراپی ( cryotherapy ) یا فریزکردن ، روشی است که در آن وسیله‌ای را روی بافت قرار می‌دهند و با استفاده از گاز نیتروژن سلول‌های آن منطقه را منعقد می‌کنند . به دلیل انعقادی که در سلول‌ها ایجاد می‌شود ، سلول‌ها نکروز می‌شوند و از بین می‌روند و به جای آنها سلول‌های سالمی به وجود می‌آیند. فریز کردن ۲ نقش دارد؛
یک نقش آن در پیشگیری از تغییرات دهانه رحم به مرحله سرطانی‌شدن سلول‌ها قبل از تهاجم است که با تشخیص پزشک، بافت موردنظر باید برداشته شود . نقش دوم فریز که در موارد بسیار خاص به کار می‌رود ، درمان زخم‌های ناحیه سرویکس یا عفونت‌های مقاوم دهانه رحم است که به هیچ‌وجه به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند. اگر فریزکردن به جا استفاده نشود عوارض زیادی در پی خواهد داشت. باید بدانید مخاط دهانه رحم در خانم‌های جوان و قبل از بارداری اول با مخاط دهانه رحم در سنین بالاتر متفاوت است.
در واقع این سلول ها در خانم های جوان به علت کمی سن به طور فیزیولوژیک ، همچنان در حال تکامل است. در این زمان، بافت دهانه رحم قرمز‌رنگ ، مخاطی و غددی است اما هر چه سن بالاتر می‌رود بافت به رنگ صورتی کاملا طبیعی درمی‌آید. به این پدیده « اکتروپیون » گفته می‌شود. گاهی اوقات ممکن است بعضی از پزشکان یا ماماها ، بافت قرمز در حال تکامل را که روند طبیعی خود را طی میکند با سرویست یا زخم دهانه رحم اشتباه بگیرند و پیشنهاد کرایوتراپی دهند؛ این بسیار بد است زیرا درمانگر بی‌هیچ دلیلی اقدام به تخریب بافت طبیعی دهانه رحم میکند و اجازه نمی‌دهد که بافت تکامل خود را به طور عادی و طبیعی طی کند.
آسیب به بافت طبیعی دهانه رحم یا باعث چسبندگی می‌شود یا آن را به سمت داخل رحم میکشاند ؛ جایی که از دید مخفی است و اگر زمانی پزشک به غیرطبیعی بودن بافت منطقه شک کند و بخواهد آن را مورد بررسی قرار بدهد، نمی‌تواند. عارضه دیگر آسیب به غدد مخاطی است که ماده چسبناکی که باعث جذب اسپرم می‌شوند تولید میکند این عارضه باعث ناباروری می‌شود. به همین دلیل به همه خانم‌های جوان و حتی پزشکان متخصص زنان و ماماها، توصیه می‌شود عجولانه تصمیم به انجماد یا فریزکردن سلول‌های دهانه رحم نگیرند. لذا برای باردارشدن حتما باید به یک متخصص زنان مراجعه و مورد بررسی قرار بگیرید.