بارداری خارج از رحم زمانی است که جنین در مکان نامناسبی خارج از رحم رشد میکند ، جنین یک تخمک بارور شده است که با ترکیب تخمک و اسپرم به وجود میآید. هنگامی که تخمک بارور میشود، معمولاً به سمت لوله فالوپ حرکت میکند و به دیواره رحم میچسبد. لولههای فالوپ، لولههای بین تخمدان شما (محل ذخیره تخمک) و رحم هستند.
در اکثر حاملگیهای خارج از رحم، تخمک بارور شده قبل از رسیدن به رحم به لوله فالوپ میچسبد. در موارد کمتر به تخمدان، دهانه رحم یا شکم میچسبد. دهانه رحم در بالای واژن قرار دارد. این نواحی فضای کافی یا بافت مناسبی برای رشد کودک ندارند. بدون درمان، حاملگی خارج از رحم میتواند باعث خونریزی شدید یا ترکیدن محل اتصال آن شود و حتی در برخی موارد ممکن است منجر به خونریزی جدی و حتی مرگ در زن باردار شود. این اتفاق ناخوشایند همیشه با از دست دادن جنین خاتمه مییابد.
بروز بارداری خارج از رحم ممکن است علل مختلفی داشته باشد که از مهم ترین علل آن می توان به موارد زیر اشاره نمود:
علائم بارداری خارج رحم در افراد مختلف متفاوت است و در برخی موارد بدون علائم می باشد و پس از پارگی لوله ی رحم مشخص می شود. از آنجایی که پاره شدن لوله ی رحم بسیار خطرناک است و ممکن است به مرگ مادر منجر شود در صورت مشاهده ی علائم زیر به پزشک مراجعه کنید
– درد و حساسیت در ناحیه ی لگن و شکم
– لکه بینی و خونریزی در واژن
– درد در شانه ها بخصوص زمانی که دراز می کشید ( از اصلی ترین علائم پارگی لوله ی رحم )
– نبض ضعیف ، ضعف ، تپش قلب
– سبک شدن سر
– غشکردن یا حالت شوک به فرد دست دادن
خطرات عدم درمان بارداری خارج از رحم
هیچ راهی برای جابجایی محل تخم و انتقال و کاشتن آن در رحم وجود ندارد بنابراین تنها راه درمان ختم حاملگی است. اگر بارداری خارج رحمی به موقع تشخیص داده نشود و مورد درمان قرار نگیرد، اصلی ترین خطری که توسط حاملگی خارج از رحم ایجاد می شود، پارگی است که به خونریزی داخلی منجر می شود. زیرا با رشد سلولی و بزرگ شدن جنین احتمال پارگی لوله های رحمی وجود دارد. متاسفانه در چنین حالتی آسیب جدی یا از دست دادن کامل لوله یا عدم توانایی در عملکرد درست آنها در آینده اتفاق می افتد.
این واقعه با درد شدید و خونریزی همراه است که نهایتاً منجر به شوک هموراژیک که یک اورژانس پزشکی است، می شود. در هنگام شوک هموراژیک بیمار رنگ پریده شده، لب هایش سفید و دست و پایش سرد می شود. عرق سردی ممکن است به صورت یا اندام هایش بنشیند. احساس سرما، احساس تشنگی، تند تند نفس کشیدن. تعداد ضربان قلبش بالا، کاهش سطح هوشیاری و در نهایت از هوش رفتن از نشانه های شوک هموراژیک می باشد. در این شرایط اگر درمان سریع مقدور نباشد خونریزی شدید داخلی حتی منجر به مرگ نیز خواهد شد. .
مطالعات اخیر نشان می دهد که امروزه احتمال مرگ ناشی از حاملگی خارج از رحم به کمتر از پنج مورد از هر ۱۰۰۰۰ مورد کاهش یافته است. بنابراین امروزه علیرغم افزایش نرخ حاملگی های خارج از رحم، درصد مرگ مادر هر چه بیشتر و بیشتر رو به کاهش است. اصلی ترین دلیل شکست در نجات جان مادر عدم موفقیت برای ارایه به موقع مراقبت های پزشکی است.
درمان بارداری خارج از رحم
حاملگی نابجا یا خارج رحمی از مهمترین شرایط اورژانسی بارداری محسوب میشود که تشخیص هر چه سریع تر آن موجب نجات مادر و حفظ باروری مجدد وی میگردد، روش درمان (دارویی یا جراحی) به زمان تشخیص، میزان قطعی بودن تشخیص، اندازه جنین و همچنین به تکنیک های در دسترس بستگی دارد و هدف پزشک خارج کردن جنین و حفظ توانایی باروری است.
درمان دارویی : حفظ قدرت باروری برای آینده
در مواردی که بارداری خارج از رحم زود تشخیص داده شود، اگر اندازه جنین هنوز کوچک و بارداری به وضوح در خارج از رحم باشد، می توان از درمان دارویی استفاده کرد. درمان غیر جراحی یک بارداری خارج رحمی بدون پارگی، استفاده از نوعی داروی ضد سرطان به نام متوترکسات است که درون مجرای فالوپ تزریق میشود و مولکول های آن رشد سلولی تخمک را متوقف میکنند و سلول های موجود را از بین میبرند. این دارو که به صورت تزریق داخل وریدی در بیمارستان یا درمانگاه بیماران سرپایی، تجویز می شود میتواند با بی حسی عمومی بدن انجام شود ولی نیازی به بستری شدن نیست. بیمار همان روز میتواند بیمارستان را ترک کند اما باید حدود پانزده روز بعد، مجدداً برای معاینه مراجعه کند. در صورتی که سطح HCG پس از این روش درمانی کاهش یابد، نشانه به پایان رسیدن بارداری است و پس از آن علایم نیز بهبود می یابند. با این حال ممکن است بعد از استفاده از دارو نیز نهایتا نیاز به جراحی وجود داشته باشد.
این درمان قدرت باروری در آینده را از بین نمیبرد و فرد میتواند چند ماه بعد از این درمان، باردار شود.
درمان جراحی: محافظت کننده
جراحی میتواند به صورت لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی (باز کردن شکم) صورت گیرد. اگر بتوان این نوع حاملگی را در مراحل اولیه تشخیص داد و اندازه آن زیر ۴ سانتیمتر باشد، میتوان از جراحی لاپاراسکوپی استفاده کرد.
بعد از جراحی میزان HCG خون تا زمان به صفر رسیدن یعنی ۲۱ هفته بعد اندازهگیری میشود.